Mukul Kanti Tripura
Tripura
hani Bobagararokni nukhungo tama kok salaijalai obono lagwi suithai nango hinwi
ang bakha kajakha. Tamani hinkhai, Chini Kokborok bobagarani nogo tama hinwi
kang chejaklia obono wansogwi sinani-suinani bagwi. Bobagararok
kabang kabang bisi uloni jora Tripura hano shason khaiwi phaio hinwi chung
jottobo sio. Chini bobagarani laibuma tongo, ha tongo, nok tongo, manui
sanamjak tongo akhai aro kabang bijaprok tongo, jeborokno naikhai, nungkhai,
porewi naikhai sai mano. Chung jottobo silaio Kokborok ongkha chini borokni
Kok, Mani bukhukni nakholnai kok, Kaisani kaisa salainai-hinlainai kok. Esuk gorja Kokborokni langma para-murago
darogwi tongphung Bobagarani nukhungo thangwi tamani bagwi aiuk baralang imo
wansukthai kurungsa manuise. Bobagara
Tripura bosongni kaisa borok, Kokborok sanai bisingni kaisa borok, chungno
kosol bukung bara, mokol mukse jaiti kaisa borok. Mator jabuini Bobagararok
Kokborok samanlangphung paithak atani jorago Bobagarani nukhungo Kokborok
sajakya hinwi sajago.
Bosongni
kok kokboroktwi bobagarani kokbo kokborokse:
Anthropology
ni mote hinkhai Tripura(Borok) bosong
Mongoloid bongsoni achaimani hinjago. Tabok kok ongkha chini bobagararok
tama Tripura (Borok) bosongni? Chung je borokrokno Borok(Tripura) bosongni
borok hinwi bakha ka bokni kokni mung ongkha kokborok. In’ kok Tripura ha, Bangla ha dio kabang
sajagwi tongo tabokbo. In’ bosongni 36 dophani kok in’ Kokborok.
Bobagarani
nukhungo Kok-wanjui salaini chengjakma:
Tripura
hago jabui jabuini jora kokborokse sajagwi tongo. Tani hinkhai Tripura jatini
kokni mungse kokborok. Mator Tripura hago bakhuluini jora kok-wanjui salaini
chenglaikha obono daijya khaiwi kaisabo sasukmanya. Wanjui rokbai poila
gamkhaiwi kathajalainai Bobagara ongkha Bobagara Ratna Pha. Bono ulo
Goureshwr ‘Manikya’ mung rokhai bini mungni ulo aiphugoni jora Ratna Manikya
hinwi sajago. Kok-wanjui Bobagarani
nukhungo salaini chenjakha hinwi sajago Bobagara Ratna manikkya ni
jorago. Aiphugo Boro Kh-b Ghose, Patiraj, Joy Narayan Sen Bok kaitham wainjuino
Lokkhonaboti daini Tripura hago tokha. Togwi boni bak ja ja nang jotto manui
rogwi bini kokni mote samung tangrokha.[1]
Sajago, Aiphugoni jora Tripura hago Kok-wanjui salaini chengjago hinwi sajago. Shri
Nalini Ranjan Raychoudhury bini ‘Manikya Shasanadhin Tripurar Itihas’ bijap
daio wanjui kokbai suikha-
“রত্নমাণিক্যের আমলে ত্রিপুরার সঙ্গে বাংলার ঘনিষ্ঠ যোগাযোগ স্থাপিত হয়। বেশ কিছু সংখ্যক বাঙালি ব্রাহ্মণ, বৈদ্য, কায়স্থ ত্রিপুরায় এসে স্থায়ীভাবে বসতি স্থাপন করেন। রাজমালার বর্ণনা মতে গৌরেশ^রের অনুমতিক্রমে তিনি দশ হাজার বাঙালিকে ত্রিপুরায় প্রতিষ্ঠিত করেছিলেন। বাঙালি হিন্দু ও কৃষক ত্রিপুরায় চাষবাসের অধিকার পাওয়ায় ত্রিপুরার রাজস্ব বৃদ্ধি পায়। রত্নমাণিক্য বাংলার সুলতানি শাসনের অনুকরণে ত্রিপুরার শাসন পদ্ধতির সংস্কার করেন। প্রশাসনে বাংলা ও পার্সি ভাষার প্রচলন শুরু হয়। ”[2]
In’
Bobagara 10,000 wanjui rokno Tripura hago togwi achokrophaika. Bini In’ kokbai
saimano, Aiphugoni jora rajjyogo bobagara wanjui kok sanani chengrojak. Apurba
Chandra Bhattacharyya bini bijap ‘Progressive Tripura’ daio suikha-
“For the
cultural improvement of the people and reconstruction of society on up-to-date
ideals, he brought from Lakshanabati, the capital of Gour, some eminent
Brahmins and Kayesthas to Tripura. Of them oone Khandav Ghosh and one Pandit
Raj- two notable Kayesthas, were entrusted with ministerial charge and to Joy
Narayan Sen of the Dhannantari family was made over the charge of the medical
department . Moreover, during this period a host of Brahmins, Baidyas and
Kayesthas came from different parts of Bengal and got permanently settled in
Tripura.”[3]
Kok-wanjuibai
bijap suiroma aro o kokbai rajya shason khaimani:
Chini
rajarok kok-wanjuino hamjagwi kok-wanjuibai lekha suio akhai aro in’ kokbai
rajya shasonbo khaiwi phaijak hinwi sajago. Tripura hani jabui jabuini kacham
kacham Rang, kacham kacham suijak holong, kacham kacham bijap akhai aro kacham
kacham hani lekha suijakrokno porewi naikhai nungjago Rajarokni kok
kokborokphung kok-wanjuinose suinanibagwi yago lajak. Jotoni ulobai chini
borokrok Kokborokno Rajyani kok sanamnani bagwi ulta aro matheparajalaijak.
Akhai, Tripura ha chini bosongni ha hinkhai tamani bagwi rajya shason khaipugo
kokborokbai khailia? Imotwi kokno lagwi Kaylaschandra Singh bini ‘Rajmala’
bijapdaio suikha-
“প্রাচীনকাল হইতে ত্রিপুরার রাজকার্য বাঙ্গালা ভাষায় সম্পাদিত হইতেছে। ত্বদ্বারা সাহিত্যের উন্নতি সাধিত হইয়াছে। ত্রিপুরাবাসী বাঙ্গালীগন জাতীয় ভাষার উন্নতির জন্য বিশেষ যতœ ও চেষ্টা করিয়াছেন। ত্রিপুরেশ^রগণ তাদের আশ্রয় ও উৎসাহদাতা ছিলেন।” [4]
Kaylaschandra
Singh hinba jabui jabuini jora Rajsamung kok-wanjuibaise chkgo. Obobai kokrwbai
hamo. Tripurani wanjuirok in’ kokno hamronani bagwi kabang joton lagwi
chaitaijalaidong. Tripureshwr rokse bokno tongnani ha ronai akhai aro phanbo
ronai. Bobagara Dharma Manikkyani Jorago
Shukreshwr bai Baneshwr Rajmalano Kok-Wanjuibai suijakkha hinwi sajago. In’ ‘Rajmala’
poila kok-wanjuibai Tripura hago suinai bijap ongmano. Sakango suijak
Rajmalani badebo Bobagara kok-wnjuino hamjagwi wanjui suinai-khainai rokno
rogwi wanjui kokbai kokphilrogwi suirojak. 1714 Engreji bisi jorago Bobagara Dharma
Manikya(2nd) Tripura hani nainai-nungnaino yachagwi lamani ulo Mahabharat
bijapno wanjui kokbai suirokha. Bobagara Dhana Manikyani jorago suirokha ‘Utkal
Kantha’, ‘Pachari Jatra’, ‘Ratnakar Nidhi’ . Bobagara Gobinda
Manikayni jorago wanjui kokbai ‘Brihannaradia Puran’, Bobagara Jagat
Manikyani jorago ‘Kria Jogsagar’ mungtwi wanjui kokbai sabaiwi suirokha.
Bobagara Krisna Manikyani Jorago wanjui kokbai suirokha ‘Champak Bijoy’,
‘Krisnamala’ bijaprok.
Bobagarani nukhungo
Kok-wanjui salaijakha Birchandra Manikya Bahadurni joragobo. Bini jorago
Kok-wanjui kabang kabang erjak Tripura hago. Bo suikha ‘Hori’, ‘Jhulan’, ‘Akal Kusum’, ‘Utchas’, ‘Sohag’,
‘Prem Marichika’ mungtwi wanjui kokbai bijaprok.[5] Bini jorago Gobinda Das,
Jaduvatta Kashem Ali Khan, Nisar Hosen, Kulanda Box, Keshab Mitra, Panchanan
Mitra, Volanath Basu, Madan Mitrano kosol suinai sanairok. Bobagara Pondit Ram Narayan Bidyaratnani
‘Shrimadvagabat’ bijapno sapainani bagwi 50,000 rang rojak hinwi sajago.[6] Dr.
Dinesh Chandra Sen bini ‘Bangavasa o Sahitya’ bijapno sapaiphugoni
Bobagara Birchandra Manikya rang rogwi sapairojak. Engreji 1882 jora ata Rabindranath Tagoreno
kosol gam gam suinairokno Bobagara rangkhok-pwisa rogwi bijap chapainani
chubachu rojak. Rabindranathni Vognohridoy bijapno porewi Bobagara
Rabindranathno ‘ Varot Vaskar’, hinwibo mung rokha. Rabindranath bai Bobagararokni
kathalaima lagwi Tripura State Portal daio suijak tongo-
“Nobel-laureate
Rabindra Nath Tagore's close relation with the princely state of Tripura and
its four successive rulers forms an important chapter in the state's history.
This was of course a natural corollary to the liberal patronage extended to
Bengali language and culture by the Manikya dynasty rulers of Tripura since the
days of King Ratna Manikya (1464-68). It was in the course of a political
crisis that Tripura's ruling monarch Krishna Kishore Manikya (1830-1849) had
got in touch with Prince Dwaraka Nath Tagore, grandfather of Rabindra Nath. In
his maiden letter to King Bir Chandra Manikya ( 1862-1896) dated May 6, 1886
Rabindra Nath Tagore had referred to this familial relation while seeking
ingredients of Tripura's history on which he later based his celebrated novel
'Rajarshi' and dramas 'Visarjan' and 'Mukut'.”[7]
Obotwi khaiwi Jagadish
Chandra Basu, Ostat Alauddin Khan aro kabangma wanjui suikurung bai
wansokmakurung borokrok Tripura hago tongthokjak. Bobagara Radha Kishore
Manikya, Bobagara Birendra Kishore Manikya, Bobagara Bir Bikram Kishore Manikya
joto bobagararokni nukhungo wanjui kok kabang kabang erjak, Bok wanjui kokbai
rajya shason khairojak, wanjui kokbai bijap suirojak, wanjuirono kabang kabang
tongnani ha yagwi rojak.
Rajani nok bisingo kokborok chejakliamani:
Chini bobagararokni
bisingo Birbikram Kishore Manikya Debbarma ni bade aro joto rajarok Kokborok samano hinwi sajago.
Akhai tamani bagwi Birbikram ar bini ulonirok kokborok samanlia? Samani khanago
Moharaja Birchandra bini basa juboraj Radhakishoreno wanjui phurungnai lagwise
phurungrosio. Aithani Radhakishorebo giraphangsini nok bisingo wanjui kokse
sasiba kokborok phariphung kang sathallia.
Kok-wanjuinose mani kok hinwi sasio. ar jottono kok Rajani nok bisingo
kokborok sanani mathagwi rokha. Kokborokbai dictionary suiphung sapailia.
Manipurni Raja Bhagya Chandrani bahanokjukbai kaijagwi monipuri kokse sagwi
tongsio. Ar sajala Birendra Kishoreno Nepaljukbai kaijago hinwi nepalkokbo
salaikha Rajani nukhungo, Rajani nogo arai khaiwi waisakhai wanjui kok,
waisakhai Manipuri kok, waisakhai Nepali kokse salaijalaisio, mator kokboroklai
ar chejaklia. Wansogwi naikhai mano. Jephugo bangla ha British rokni yaphago thangkha
oboni jora Britishrok wanjui kokbai lekha suiya. Joto dio Engrejise suirogo.
Mator Tripura hago Raja kokborok sanai ongwibo kok-wanjuinose achokrosio.
Somajo manganang ongwi
tongnani muchuklaiwi kok-wanjui salaimani:
Tripura hani rajarokbai
bini boma-basa, takhuk-bukhukrok (jara rajani nukhungo tonglai) wanjui kok
salaikhaise borokbai man rojaknai hinwi bakha kalaio. Tani hinkhai, Kokborok
sago ongkhadwi chini bosongni borokrok. Je borokrok kang wanjui kok mansukya.
Ar rajya shason khainani bagwibo wanjui kokse nangsio. Akhai aiphugoni molago
rajani burui rokbo kokborok mansuklaiya. Kokborokno bok gira kok hinwise bakha
kasio. Aithani bok bakha kago wanjui kok sakhalaise boni man kabang ongo,
kokborok sakhai man manya. Ang bakha kago obo sakni bai sakse chaya samung
tanglaisio chini rajani nokni borokrok. Bangla hago jephugo Pakistanirok shason
khaika aiphugo nungjago wanjuirokbo kaisa kainui Urdu kok salaitio. Urdu kok
sakhaise bok Pakistanni manganang borok ongnai hinwi bakha kalaio. Mator bok
wansokgwibo manjia Bangla ha shadhin onngno. Arai khaiwi chini rajani korekara
tongnairokbo Kok-wanjuibaise kabang salai-hinlai onglaisio.
Wanjuirokno surungwi wanjui
kok salaimani :
Kaylaschandra
Singh bini Rajmala bijapni Upokramika suithani Tripurarokni kok je salni sal
wanjui kokbai buljagwi thangdong obono lagwi suijak. Tunui chung nungdong chini Bangla hanibo Chandpur, Comilla,
Rangamati rokno kosol kono kono jagago tabok kokborok sanani palokjalaikha.
Bokni aria khaiwi palogwi thamani aro kabangma karon tongphung wanjui kokno
surungwi satwi satwi Kokborokno palogwi thamani haise. Kaylaschandra Singh bini
Rajmala bijap daini Upokramika dio suikha-
“ত্রিপুরাদিগের স্বতন্ত্র একটি ভাষা আছে। ইহা লিখিত ভাষা নহে। তাহাদিগের পাশর্^বর্ত্তী অন্যান্য পার্ব্বত্য জাতির ভাষার সহিত ইহার বিশেষ সংশ্রব রহিয়াছে। কিন্তু অবিকৃত ও বিকৃত বাঙ্গালা শব্দ ক্রমে এই ভাষায় প্রবেশ করিতেছে। ”[8]
In’ kok Kaylash suikha
tunuini bisi rasanibo ulo. Ar tabokni jorago nungjakdong bini koklai kokobwise
ongkha. Chini Tripura bosongni kishu nukhungo tabokbo kokborok manphung
kok-wanjui ar kok-chakmarok salaio. Imono sobo tama baka kano ang sia mator
kokborok sanani rungkhai chini bai chung kokborok salaikhaise chini kok darogwi
tongnai. Chini bosongni je borokrok kokborok saman bok jara samanya boknobo
phurungthai nangono, chung Jodi chini kokno darogroni naio hinkhai.
Tabok chini khaitai samungrok:
Chini kok kokborokno
hamjagwi joton khaiwi chelaiwi hamroni naikhalai chung Kokborokno darokrogwi
tonmannai. Tamani hinkhai in’ kok chini mani kok, in’ kok chini bakhani kok,
kaisani oroni salok lagwi takmani kokya. Chung tabok ni jorago tongnairok tama
tama samung tangman in’ kokno darokronanikha obono kia naidi:
1.
Kabang kabang
kokborokbai kok salaithai;
2.
Kokbrokno lagwi
wansokjalaithai;
3.
Kokborok surungnani-phurungnani
samung yago lalaithai;
4.
Kokborokbai kabang
kabang kokrwbai suilaithai;
5.
Kokbrokni kamajak
kokthairokno naitugwi karijalaithai;
6.
Kokborokbai suinani
bagwi katal cherokrokno hayukthai;
7.
Kokborokbai magazine,
newspaper tikhalaijalaithai
8.
Kokborokno tama khaiwi
kabang kabang hamroman obono chaitaijalaithai.
Kok-paithak:
Ang in’ sakago suinai
kokrokno salaimani karon ongkha, chini jabuini kokrokno sikhalai chung saknibai
sak wansogwi samung tangmano. Chini
bobagararok kokborok lagwi je samungno tangwi thangka oboni bagwi chung
tabok mawansokjalaidong. Tamani hinkhai chini rajarok pharikhamung kokborokno aro
rangkhok poisa rogwi hamronani. Rajyago aphis-adaloto kokborok sanamnani bagwi
yago jora tongwibo bok sanamlailia. Joto jagago wanjui koknose sanamwi rosio.
Oboni poreobo rajani nogo kokborok kumugwi thanglangphung chini bosongni oro
mator kumugjia in’ kok. Aithani tabokbo jora tongkho chung tabokbo
chaitaijalaio hinkhai kokborokno aro hamromannaise.
[2] Nalini Ranjan Raychoudhury, Manikya Shasanadhin Tripurar Itihas,
Page: 30(2nd Edition- 1410 Tring, October, 2011 AD., Gyanobichitra
Prakasoni, Agartala, Tripura).
[3]Apurba Chandra Bhattacharyya, Progressive Tripura, Page: 16(1930, Calcutta).
[4] Shri Kaylaschandra Singh, Rajmala ba Tripurar Itihas, Page: Upakramika-53, (1303 bangla, Ashin, published by Shri Yuges Chandra).
0 Comments