Chini Tripura Kokno hamronani bagwi Chini Tama khaithai Nang?

 

Mukul Kanti Tripura

 

Sal kaisa phaikhai sal kaisa thango, hor kaisa phaikhai hor kaisa thango, Mator laibumalai kamaya, kulukya, thuiwi thangya. Chini laibuma kathangse, tabokbo darogwi tongo. . ‘Tripura’ bumung khanakhai chini bosongni eba dophani borokrokni kha sarangwi phaio. Tamani hinkhai ‘Tripura’ chini bosongni bumung, ‘Tripura’ chini hani bumung. Tripura bumungni bisingtwi chung naitugwi mano chini laibumano, chini sirisitino, chini tongmung-chamungno.  Oboni bagwi chini laibumano, chini sirisitino, chini tongmung-chamungno romwi larukna bagwi chung thainsa ongwi chini jabui jabuini kokni mung Trupra Koknobo chini achokronani nangnai.  Imo katal bumungya, imo kacham bumungse. Jabui jabuini jora ringjaknai bumungse imo. Oboni bagwi chini kokno mathangnanikhai chini kokni mung `Tripura Kok’ hinwise jotto daio masuilainai, masalainai, maringlainai. Akhai chini Tripura kokno hamronani bagwi tama tama samung tangthai nang obo ani tunuini suimani chaitokma.

 

‘Tripura Kok’ Tamano Hin?

Je kokbai Tripura bosongni borokrok kok sagwi kaisa ni kasa bakhani kokno salai-hinlai khailaiman obono hino Tripura Kok. Tripura bosongni borokrokni mani kok in’ ‘Tripura Kok’. In’ Tripura kokni kabangma kokbedekbo tongo. Jani jan dophani mote in’ kokbedek rok sajakgo.  Naitong, Phatung, Dendok, Gabing, Kewa, Usui imo hai aro kabangma tongo chini Tripura Kokni kokbedek. In kokni muloma ongkha Sino-Tibetan. Sino-Tibetan ni Tibeto-Burmise, Akhai Tibeto-Burmise ni Bodo, Akhai Bodo kok ni ‘Tripura Kok”. In’ kok Tripura haste, Bangla ha, Sikam haste, akhai aro Haiyungni kabangma ha daio sajagwi tongo.

 

Biniborok Suikurungrokni Suimani Bisingtwi Tripura kokni Sinimung?

Tripurakok lagwi suikurung bai kokkurungrok kabang kabang lekha suiwi thanjak. Bokni bijaprogo Tripurakok hanijadpod bumungtwi ringjago. Obo bokno Tripurakok lagwi kokobwi khaiwi kok sanai korwithaniphung aria ongmano hinwi ang kha kago. Tophung bok chini kokno tama mungtwi sinijakrokha obono kia suinani chaitaino.

 

Suikurung akhai kokkurung Dr. Suniti Kumar Chatterji bini 1926 bisio suiwi sapaijaknai bijap ODBL (The Origin and Development of the Bengali Language) ni kokchengmung (Introducton) daini 3 no. balaio Tripura rokni kokni mung  Mrung eba Tipura hinwi sajak. Engrejibai suimani in’ kok ongkha- 

 

‘To the north-east and east, Bengali meet dialects of the Bodo group: Bodo (Bara) of Kachari (also known as koc, Mec and Rabha), Garo and Dima-sa as well as Mrung or Tipura.’

 

Kok ongkha bini in’bijap daio bo Tripura rokni kokno Mrung eba Tipura ninwi mung nungkha. Bo Tripura rokni kokni bumung Kokborok hinwi suijia. Suikha Mrung eba Tipura hinwi.

 

Aro kaisa suikurung Sir George Abraham Grierson bo engreji 1909 bisio karijaknai ‘Linguistic Survey of India’(Vol.111, Part.11) bijap daini 109 balai daio Tripurarokni kokni mung Tipura hinwi chongphung bo Mrung hinwibo sajak. Chittagong Hill Tracts haparni Tripura rokni kokni mung chongwi suikha-

‘In the Chittagoong Hill Tracts the language is also called Mrung’ .

 

CHT haparni mukhuk rok tabokbo Tripura rokno Mrung hinwi ringo. In’ Mrung hinwi ringnai bisingtwi Tripura rokni koknobo Mrung hinwi mung rojakhana hinwi ang kha kago. Bo Mrung hinwi mamangya TIPURA hinwibo kokni mung suijak.  Tipura mungno tisagwi bo kurungsa statistic salamkha obo ongkha-

 

TIPURA

 This language is reported from the following localities:-

 

State of Hill Tipphera, Where it is spoken by-  90,000 people

District of  Dacca-                    ,,          ,,          -      300       ,,

District of Chittagong Hill Tracts       ,,           - 15,250       ,,

-105,550       ,,

District of South Cachar                     ,,                    -300

                                                                                105,850      ,,

 

Suikurung Dr. Suniti Kumar Chatterji bai Sir George Abraham Grierson Tripura rokni kokni bumung MRUNG eba TIPURA suiphung Tripura ni bubagra Birchandra ni jorago British Political Agent C. W. Bolton ni report (1876-77) ni bisingtwi   Radhakishore jongsa Tipperah-Bengali Dictionary salamjaknai daio Tipperah kokthaino chongjak.  Boltan suijak

 

“The Jubraj is Still engaged in the compilation of a Tipperah- Bengali dictionary. And he has lately become a member of the Asiatic Society of Bengal”  

 

Chung saimano Tripura rokno British rok Tipperah hinwi ringo. Oboni bagwi bok Tripura ni koknobo Tipperah hinwi ringkha.

 

Tripura ni laibuma komthengnai Kaliprosonno Sen Biddyabhushan ni Sreerajmala bijap daio suijak tongo chini kokbai laibuma suijakmani kok. In’ bijapni lohornui daini Dharma Manikkya bakhak daini 6 balai daio wanjui kokbai suijak tongo –

 

“Purbo rajmala chilo Tripur bhasate.

Poyar gathilo sob sokole bujhite.”

 

Kaliprosonno Sen Biddyabhushan in’ bijap daio chini kokni bumung Tripur hinwi chongjakkha. Bo bini in’ bijap daio bosongni bumungbo Tripur hinwise chongjak.

 

Tripurani laibuma suikurung Koilashchandra Singh  1303 bongabdo daio bini suinai ‘Rajmala ba Tripurar Itihas’ bijap daini bakhaknuini 17 balai daio suijak Tripura bosongnw lagwi. Bo suijak-

“Sei doitor orose tripurer jonmo. Tini kirat namer ucched sadhon purbok sio namanusare rajyer nam ‘Tripura’ ebong sojatio beyaktiborgoke Tripura jati bolia prochar koren.” Ero laibuma suinaisa Tripuranw kurungsa bosong hinwi sakhalai oh bosongni koktw Tripua kokse ongmano.

 

Tripurarok Tama Mungtwi Ring Tripurarokni Kokno?

Chung chini Tripurarokni khuktwi chini kokni bumungno ringmani khanago `Tripura kok’, Tipra kok, ‘Tipara kok’ bumungtwi. Obo dopha kabangni mote kabangma bumungtwibo ringjakmano. Mator Bangla hani Tripura kokbai poila kokrabai suinani chengnai matai hago thangjak Mng. Khusi Krisna Tripura Bolongrai Sadhu Tripura kokbai ‘TRIPURA KHA KACHANGMA KHUMBAR BOI’[1] mungtwi rachapmungni bijap 1936 Engrejio Agartala B.  L. Press ni sapokmani bisingtwi nungjago bini in’ bijapni bumung daio bo Tripura bumung rogwi chengkha. Bijap ulo bangla hago ‘Tripura  Upojati Sikkha o Sangskritik Songsod’ daini engreji November 1978 bisio sapokjago. Ang bakha kago bo ero Tripura kokbai suimani thani Tripura kokthaino bumung daio suikha hinwi.  Bini yagulo kabangma Tripura suikurungrok aria khaiwi sakni kokni bumungno Tripura Kok hinwise suiwi thanjak.

 

Tripura Kok Bumung Achokrothai Nangmani:

Chini kokni bumung Tripura Kok achokrothai nangmani kokno thangnai joragobo sagwi thangjak ang. Cung dophani mote Tipara kok, Tiprakok, Tipra kau je hinwiphung ringthong mator chung jotto baksa khaiwi hino Tripura Kok. Suio Tripura Kok hinwi. Engreji bai khai hinjago Tripura Language, Wanjui kokbaikhai hinjago Tripura Bhasha hinwi. Jabui jabuini jora matai hago thanjak okararok sak sakno Tripura bosongni borok hinwi kha kago hinwise sakni kokno Tripura kok hinwi chongwi kalango. Oboni bagwi chung sak sakno Tripra bosongni kaisa borok hinwi kha kakhai kham khamse chini kokni bumungbo Tripura kok ma laruknai.  Tamani hinkhai chini kok darogwi tongkhaise chini bosongni muloma darogwi tongnai. Chini kokni bumung kamagwi thango hinkhai chung chini kokno palogwi thangnibo kang dukgalak. Aithani thainsa ongwi khorang baksa matisalainai chini Tripura kokni bagwi.

 

 

Chini Tripura Koknw hamronani Bagwi  Chini Tama khaithai Nang?

Chini Tripura Kok bumungno achokronanikhai chini kabangma samung matanglainai. Oboni bisingo je je samungrok tabok tangthai nang oborok ongkha-

1.      Chung suinani, sanani, hinnani jotto daio ‘Tripura Kok’ kokthaino masuilainai.

Kokni acharo hinjago “suitwi suitwise suikurung ongo, Rachaptwi rachaptwise rachapmung kurung ongo, Masatwi masatwise masamung kurung ongo.” Oboni bagwi Chini kokni bumung Tripura Kok hinwi suitwi suitwuse chung achokromannai in’ mungno. Satwi satwise borokni khuktwi sajaknai in’ bumung. Tabok chini samung ongkha jero phari chung in' bumungno achokrogroni nangnai.

 

2.      Chung government ni oro emono recognize khaini ma chaitailainai:

Chini kokni bumung government ni oro kothe bumungtwi suijak tonglangkhaiphung obono masalamnai. Tripura Kok hinwi achokronani ma chaitoknai. Chini high official borokrokbai achogwi kok masalainai. Governmentno ma sagwi mabujuknai. Akhaise chung government ni recognition mannai. Ar obo manyasak jora chini samung tangmani haba soksukyanai.

 

3.      Chini kokrabaino Triprakokbai suinani ma chaitaijalainai:

Chini jabui jabuini jora Tripura Kok bai kokrabai sajagwi tongo, suijagwi tongo. Mator chini esuk hamkurung ongwibo chini koknio bumungno tabok jorago phaiwi phiagwi pairokha. Oboni bagwi tabok kokrabai aro kabang kabang masuilainai, asalainai. Chini kasakang cherok rokno kokrabai suinani bagwi kha masungsajalainai.  Aithani chini tabok ja phari suithaise nango kokrabai.

 

4.      Tripura kok suinani koktamano chini para-kami rogobo makasukronai:

Chini Tripura kok suilaini- salaini koktamano para-kamini suinai-sanai-surungnai borokrokni orobo makasukronai. Tamani hinkhai, Town ni suinai rok mamang suimani bai chini in’ samung haba sokgalak. Para-kamini borokrokni chubachubo nangnai. Oboni bagwi phaisakang jorago Para-kami-town jotto jagagose Tripura Kok sanani-suinani bagwi kabangma chirok chirogwi borokrokno masanai. Arai khaiwi sakhaise jottobo thar manlainai, Bosongni kokno darokronani chaitokjalainai.

 

5.      Kurungsa ‘International Tripura Language development committee’ makhainai:

Chung chini kokno aro hamronani bagwi kurungsa ‘International Tripura Language Development Committee’ bumungtwi makhailainai. Tmani hinkhai, chini in’ kok bana kurung haste eba kurungsa ha daio sajagwi tongya . Imo hayungni kabangma ha daio sajagwi tongo. Oboni bagwi Oh hayungni Tripura kok sanai borokrokni suikurung-sakurungrokno thumwi in’ committee khaikha hinkhai kokbaksa ongwi samung tanglaini hamnai. Akhai chi kokbo aro saka bakhak hamwi kasanai. In’ committee katal katal samung yago lakhai chini kokno darokronani sakang lamano hemlainani aro kalaisa ongnai.

 

6.      Tripura bosongni borok Tripura kok kamajakjakrokno phurungna nangnai:

ChiniTripura bosongni borokrokni bisingo kabangma tongo Tripura Kok kamajakjak. Bokno chung kaisani kaisa chubajalaiwi eba govt. bai salaiwi purungnani samung yago malalainai. Tamani hinkhai, bokno Tripura kok sanani phirokrogwi tomankhaise chini bosongni jotto borok chini kokno sanani chuknai. Akhai chini kok phaisakang jorago kabangma hamnai.

 

7.      Tripura kokbai surungnai samunno(Academic) gam khaiwi mahamronai:

Chini kokbai surungnai-phurungnai samungnobo aro saka bakhak hamronani bagwi kabangma samung matanglaini. Education ni jotto class daio Tripura kokbai lekha phurungnai bagwi govt, bai gam khaiwi masalainai. Chukronani machaitoklainai.

 

Paithak Kok:

Tunui esuk sagwi mathaksino. Ulo aro salaino-suilaino. Aithani ang paithak kok daio bana kok khuksase sanani muchukgo ‘Phaisidi chung thainsa ongwi samung tanglaisinai, Chini kokno mathangnani bagwi ja samung tangthai nang tanglaisinai. Tripura Kokno saka bakhak hamrogwi telangni bagwi chaitokjalaisinai.’ Ang kha kago chini aro waisa sal kuchung kasagwi phainai, pohor ongnai chini Tripura Kokni hapar, Kokrabaini hapar, Darogwi tongnai chini bosong, chini jati, chini dopha TRIPURA. TRIPURA aiuk lokthong.  

 

Suinaisa: Mukul Kanti Tripura, Lecturer, Rangamati Public College.



[1] Sadhu Khusi Krisna  Tripura,‘TRIPURA KHA-KACHANGMA KHUMBAR BOI’ ( Katal khaiwi Sapokjaknai Jora: Engreji 1 November 1978 bisio ‘Tripura  Upojati Sikkha o Sangskritik Songsod’ daini.  Poila Tikhalainai jora: 1936 Engrejio Agartala B.  L. Press ni).

Post a Comment

0 Comments

এই ওয়েবসাইটের লেখা, ছবি, ভিডিও ব্যবহার বেআইনি